Сут пире

Пире, урмыж-урмыж, логаржым темаш кычалеш. Ужеш: корно дене Йыван кая. Пире Йыван деке кудал мия.

— Йыван, мый тыйым кочкам,— манеш.

Йыван пирылан каласа:

— Ой, пире, родем, мыйым кочкын, мо шот! Мый тылат йошкар ужгам урген пуэм. Тый пеш кылмен коштат, мыланем тый ыжал веле чучат.

Пире шоналта-шоналтат, йӱштӧ толеш манын, Йыван дене келша.

— Йӧра. Йошкар ужгам урген пуэт гын, мый тыйым колымешкем ом мондо ыле,— манеш.

— Йошкар ужгам чийынет гын, мландышке кумык воч, кызытак ургаш тӱҥалам,— манеш Йыван.

Пире, куанен, мландышке йолжым чумалтен, кумык возеш. Йыван сумкаж гыч кестенжым луктеш да пирым тупшо да вуйжо гыч кыраш тӱҥалеш. Кунаре кертмыжым кырат, шке корныж дене ошкылеш.

Пире, ушыжо изиш пурымеке, пыкше кынел шинчеш.

— У-у-у, Йыван мылам пеш мотор йошкар ужгам чиктен кодыш! Ынде теле йӱштӧ толеш гын, ала кылмаш ом тӱҥал.

Пире адак умбаке кая. Ала иктажмо коеш манын, пасу йыр ончыштеш. Курык ӱмбалне тагам ужеш. Тушко кудал кӱза да тагалан каласа:

— Тага, мый тыйым кочкам вет!

Тага, лӱдын, пирылан каласа:

— Шого, родем, шкат ужам, тый пеш шуженат! Умшатым карен шич, мый шкеак тӧрштем. Пурын кочмешкет, лучо вигак нелын колто.

Пире умшажым карен шинчеш да таган тӧрштен пурымыжым вучен шинча. Тага чакна-чакна да пирын сангажым, кудал миен, тӱкен колта, пире курык йымаке топ гай миен возеш. Тага почшым рӱзалта да шке кашакышкыже кудалеш.

Пират, ушыжо пурымек, пыкше кынел шинчеш да шона:

— У-у-у, мӱшкырем пешак начарын теме, пурын кочкам гын, сайрак темеш ыле, пурде нельымат, ыжымак тем.

Адак пире шканже пиал кычалаш кая. Олыкышто имньым ужеш. Имне деке кудал мия да каласа:

— Имне, мый тыйым кочкам вет!

Имне пирылан каласа:

— Ой, таҥем, мыйым кочкын, мо шот? Шентекем тол-ян, мыйын тӱжем пырчем луд,— имне пирылан почшым ончыкта.

Пире имньын почшым лудаш тӱҥалеш. Тӱжем пырчым лудмыж годым, имне пирын саҥгажым чумалынат колта. Пире кумык-комдык миен возеш. Имне шинчал колта да кудалеш.

Пират, ушыжо пурымеке, пыкше кынел шинчеш да шонен шинча:

— У-у-у, тӱжем пырчым лудым да вуем веле пӧрдаш тӱҥале, ушемат кайыш, нимом ом шарне,— манеш.

Пасу покшелне адак пире окшаклен кудалеш. Ын-де ял деке миен шуэш. Пийым вашлиеш.

— Ну, ынде мый тыйым кочкам,— манын, пийлан каласа:

— Шого, таче озамын сӱанже, айда тушко шыл кочкаш каена, мурен-куштенат ончыктена,— манеш "пий.

Пире ден пий сӱанышке кудалыт. Пий капка йымач кудал пура, пире — пий шеҥгеч. Пий — пӧртышкӧ, пират — тушкак. Пий ӱстел йымаке, пират — тушкак.

Пӧрт тич калык. Мурат, куштат, шӱвырым шоктат, тӱмырым кырат, пӧрт сурга веле. Устембачын, мо велеш, мо йога — чыла пире ден пий кочкыт. Пире руштешат, пийлан каласа:

— Ох, йолташем, пешак руштынам! Ик гана мыят муралтен колтем ала мо?

Пият пирым туныкта:

— Айда муро, таче сӱан вет, мурымо кече! Пире муралтен колта:

— У-у-у!

Уло сӱан калык шып лиеш, йырваш ончат, тӱгӧ лектын куржыт, нигуштат пире ок кой. Адак савуш сӱан марий ден вате-влакым кушташ луктеш. Пий адак пирым туныкта:

— Мий, тыят кушташ лек!

Пире верже гыч тӧрштен кынелеш да кушташ тӱҥалеш. Калык кычкыраш тӱҥалеш:

— Пире! Пире! — чыланат пирым кыраш пижыт. Пирым пуштын пыштат да тӱгӧ луктын кудалтат. Пий муралтен колта:

Тыге-туге, мо туге? Молан туге, мо туге? Капем изи, вуем шӧртньӧ — Тушман пирым ондалышым!

Йыванат, лектын, муралтен пуа:

Тӱп, тӱп тӱмырет, Лил, лил шӱвырет. Ондален коштшо пиретым Ондален коден она керт мо?

Вӱташте мурымо йӱкым тага колеш да, тудат ка-лык коклаш кудал лектын шогалеш, пирым ончыктен, муралтен колта:

Чапе, чапе чапаем, Могане курыкым ок кӱзӧ? Ты киялше сут пиретым Эргал¹ сӱмырен омыл мо?

Ты мурым колын, имне кудал лектеш. Калык он-чылно шогалын, тавалтен, муралтен колта:

Тӱжем шӱдӧ шар пырчем, Йошкар пота почеем! Чымешталын чумалын, Пирылан ушым пуртышым.

Чылан, колыштын, ончен шогат. Йыванат, имнят, тагат, пият, чыла сӱан марият, пире йыр погынен, шӱ-выр шоктен, тӱмырым пералтен мурат:

Устел йолет — ныл йолет, Могай кочкышым ок нумал? Тыгай кугу ушна дене Могай тушманымат она сеҥе!